انواع کاربران داوطلب تولید داده مکانی

راه‌کارهای مختلف مشارکت کاربران در جمع‌آوری و تولید داده‌های مکانی می‌تواند فارغ از وابستگی به پلت فرم اتصال کاربران به شبکه باشد. به‌عبارت‌دیگر، حالت متداول به‌کارگیری فن‌آوری VGI، در مشارکت کاربرانی که از طریق دستگاه‌های همراه به شبکه متصل شده هست، درحالی‌که می‌توان فعالیت داوطلبانه تولید داده مکانی را برای انواع کاربران استفاده‌کننده از دستگاه‌های PC و سایر ابزارهای موجود در وب نیز در نظر گرفت و از اطلاعاتی که از این نوع کاربران دسکتاپ در سامانه مخابره می‌شود در جهت غنی‌سازی اطلاعات مکانی مبتنی بر وب استفاده نمود.

ماهیت به‌کارگیری فن‌آوری VGI، مشارکت دادن گروه‌های مختلف کاربران در تولید محتوای مکانی می‌باشد، بنابراین فارغ از ماهیت دستگاه اتصالی کاربر به شبکه، به داده‌های ارسالی کاربر پس از اعتبارسنجی‌های لازم، ترتیب اثر داده‌شده و به‌عنوان منبع جدید جمع‌آوری داده مکانی در گردش اطلاعات مورداستفاده سایر کاربران قرار خواهند گرفت. در این مستند آموزشی قرار است نحوه طراحی و پیاده‌سازی VGI در شبکه مرکز هماهنگی داده‌های مکانی سازمان نقشه‌برداری موردبررسی قرار گیرد. ازاین‌رو، در ادامه به ملزومات پیاده‌سازی بستر VGI در پورتال مکانی SDI که درگاه ورود شبکه مرکز هماهنگی داده‌های مکانی بوده، خواهیم پرداخت.

 

مدل‌سازی و معماری شبکه مرکز هماهنگی داده‌های مکانی

معماری پیاده‌سازی پورتال مکانی در نسل دوم شبکه مرکز هماهنگی داده مکانی به شکلی است که بااتصال سرورهای مختلف تولیدکننده‌های داده‌های مکانی با مدل توزیع یافته به نود مرکزی شبکه هماهنگی داده‌های مکانی، قابلیت به اشتراک‌گذاری انواع محصولات مکانی را با سطح دسترسی‌های از پیش تعیین‌شده برای کاربران متولی تولید داده‌های مکانی فراهم می‌کند. در مهروموم‌های اخیر، این معماری در پیاده‌سازی زیرساخت داده‌های مکانی به‌طور گسترده‌ای مورداستفاده قرارگرفته است.

همان‌طور که  مشخص‌شده است، تولیدکنندگان داده مکانی بااتصال به درگاه ورودی شبکه مرکز هماهنگی داده‌های مکانی که همان پورتال مکانی بوده، سرویس‌های مکانی و کاتالوگ سرویس‌های محصولات خود را در سامانه ثبت کرده و آنرا وارد شبکه زیرساخت داده مکانی می‌کنند. این افراد همان کاربران متولی تولید داده مکانی بود که به‌عنوان گروه­های مشارکت‌کننده[1] در SDI وظیفه تولید و جمع‌آوری محتوای مکانی را بر عهده داشته و محصولات مکانی خود را از طریق شبکه مرکز هماهنگی داده‌های مکانی برای سایر کاربران و استفاده‌کنندگان از این شبکه به اشتراک می‌گذارند.

در این فرآیند، هر کاربر سازمانی با مجوز تعریف‌شده از سمت مسئول[2] سرور اصلی، می‌تواند داده‌های مکانی را به‌صورت سرویس به مجموعه داده‌های سازمانی اضافه، کم و یا ویرایش نماید. درواقع، ماهیت به اشتراک‌گذاری داده‌های مکانی، به‌صورت اولیه خود، ماهیت جمع‌سپاری در تهیه و تولید محتوی مکانی در شبکه‌های مرکز هماهنگی داده مکانی دارد. اما غرض اصلی از ماهیت فنی VGI و جمع‌سپاری در زیرساخت داده مکانی، مشارکت دادن انواع کاربران مختلف سازمانی و غیرسازمانی در تولید داده مکانی در جهت غنی‌سازی محتوی مکانی سامانه‌های زیرساخت داده مکانی هست.

با در نظر گرفتن حجم داده‌های جمع‌آوری‌شده توسط این دسته از کاربران، می‌توان تضمین نمود کمک شایانی به مسئولین امور در کاربردهای مختلف داده‌های مکانی ازجمله مدیریت بهینه بحران و برنامه‌ریزی‌های شهری همچون کنترل ترافیک و غیره خواهد شد.

چراکه با استفاده بهینه از این داده‌ها ، به‌عنوان نمونه، در جریان بروز بحران، نیاز به دسترسی به منابع داده‌های مکانی مناسب و بهنگام در کمترین زمان ممکن تأمین می‌گردد. در کاربرد دیگری همچون کنترل ترافیک شهری، کاربران داوطلب در حین تردد در سطح شهر، می‌توانند مشاهدات خود را از وضعیت ترافیکی شریان‌ها در سامانه ثبت کرده و کمک بسزایی در کنترل ترافیک و مسیریابی بهینه برای سایر کاربران فراهم نمایند.

بنابراین با تفکیک کاربران داوطلب تولید اطلاعات مکانی از کاربران رسمی متولی داده SDI، و تفاوت نوع فعالیت و نحوه به اشتراک‌گذاری داده مکانی توسط آن‌ها، ادامه این مبحث با تمرکز بر فعالیت داوطلبانه کاربران اطلاعات مکانی دنبال می‌شود.

 

مدل‌سازی و معماری شبکه مرکز هماهنگی داده‌های مکانی با تجهیز به تولید محتوی بروش VGI

درروش جمع‌سپاری تولید داده مکانی نیز، معماری پایه با پیروی از معماری شبکه مرکز هماهنگی داده مکانی نسل دوم مبتنی بر وب و با وجه معماری توزیع یافتگی و سرویس گرایی می‌باشد. به‌منظور مشارکت دادن کاربران داوطلب در تولید داده مخازن پورتال‌های مکانی، ساختار  مبتنی بر شبکه مرکز هماهنگی داده‌های مکانی را می‌توان در نظر گرفت.

 

طبق معماری ، کاربرانی که مجوز تولید محتوی دارند با هر متد اتصال به درگاه پورتال اعم از استفاده از دستگاه‌های PC، Mobile و یا هر ابزار موجودی در بسترهای وب قادر به رکورد کردن داده‌های محیط و تولید داده موردنظرشان می‌باشند. از طرفی، مدیریت کلی کاربران و تعریف سطح دسترسی‌های مختلف انواع کاربران و طبقه‌بندی آن‌ها توسط مسئول­های اصلی سایت صورت می‌پذیرد. با مجوزهای تعیین‌شده توسط مسئول، کاربران قادر به‌اضافه نمودن داده‌های مکانی و ثبت آن‌ها در سامانه زیرساخت داده مکانی خواهند بود.

مسئول با ارزیابی صحت و دقت داده‌های ثبت‌شده توسط کاربران و پس از تائید نهایی، مجوز انتشار آن‌ها را در سطح دسترسی عام صادر کرده و به‌این‌ترتیب، لایه‌های واردشده توسط کاربران داوطلب، وارد سامانه‌های مکانی شده و برای همگان قابل‌استفاده خواهند بود. با توجه به مشخصات فنی نسل دوم شبکه مرکز هماهنگی، با افزودن قابلیت تولید محتوی توسط کاربران و به‌کارگیری فن­آوری Web 2.0 می‌توان ادعا نمود با توسعه این نسل، پیشروی به سمت نسل توسعه‌یافته شبکه مرکز هماهنگی داده مکانی در حال محقق شدن می‌باشد.

 

استفاده از داده‌های مردم­گستر در غنی‌سازی مخازن پورتال مکانی سازمان نقشه‌برداری کشور

با توسعه معماری شبکه مرکز هماهنگی داده‌های مکانی سازمان نقشه‌برداری کشور، می‌توان محتوی تولیدشده توسط کاربران داوطلب را نیز به مجموعه داده‌های موجود در مخازن پایگاه‌های داده مکانی اضافه کرده و از آن‌ها در تکمیل و غنی‌سازی داده‌های موجود استفاده نمود. معماری شبکه مرکز هماهنگی داده‌های مکانی سازمان نقشه‌برداری کشور و پیاده‌سازی این شبکه برپایه GeoNode ، معماری توزیع یافته و نرم‌افزارهای متن‌باز مطابق شکل 3 طراحی گردیده ­است. در این ژئوپورتال امکان جستجو، به اشتراک‌گذاری داده و مستندات و همچنین ایجاد نقشه‌های موردنظر از طریق لایه‌های موجود بر روی ژئوپورتال فراهم‌شده است. سرورهای سرویس‌دهنده معمولاً برای تولید و انتشار سرویس‌های نقشه‌ای خود از نرم‌افزارهای متن‌باز GeoServer  و GeoNetwork استفاده می‌کنند که به‌صورت اتصال خارجی با هسته مرکزی ژئوپورتال در ارتباط می‌باشند.

در معماری ترسیم‌شده، علاوه بر بارگذاری و ثبت اطلاعات مکانی توسط متولیان رسمی داده مکانی در سامانه زیرساخت داده مکانی، مشاهدات و داده‌های جمع‌آوری‌شده توسط کاربران داوطلب نیز در سامانه واردشده و پس از تائید و مجوز از سمت مسئول­های سامانه، در سطح شبکه مرکز هماهنگی داده مکانی منتشر می‌شوند.

بنابراین طبق مشخصه‌هایی که از نسل‌های بالاتر شبکه مرکز هماهنگی داده مکانی انتظار می‌رود، با به‌کارگیری فن­آوری VGI در این سامانه‌ها، گامی به سمت داشتن نسل سوم برداشته می‌شود. داده‌هایی که بروش VGI تولیدشده، با داده‌های تولیدشده توسط متولیان رسمی SDI، در ابعاد خاصی باهم تفاوت‌هایی خواهند داشت.

همان‌طور که میدانیم داده‌های رسمی SDI بر اساس پروتکل‌های  سرویس گرایی (SOA)، و به‌صورت سرویس‌های نمایشی (WMS) و با فراداده‌هایی مبتنی بر استانداردهای فراداده ISO19115 و ISO19139 تولید و به اشتراک گذارده می‌شود. ضمن اینکه حق دسترسی­های مختلفی توسط متولیان SDI بر اساس سیاست‌گذاری‌ها و پروتکل‌های توافقی توسط متولیان برای گروه‌های مختلف کاربران تعریف و اعمال می‌شود.  حق دسترسی کاربران عام استفاده‌کننده از SDI به اطلاعات و داده‌های موجود در شبکه مرکز هماهنگی داده‌های مکانی، محدود به دسترسی به اطلاعات فراداده‌های محصولات مکانی به همراه سرویس‌های نمایشی آن‌ها در صورت عدم منع دسترسی به اطلاعات امنیتی آن‌ها می‌باشد.

در مورد داده‌های تولیدشده به روش VGI، دسترسی به این داده‌ها برای تمام کاربران مجاز و آزاد بوده و کاربرانی که مجوز ویرایش دارند، حق ویرایش و تغییر آن‌ها را نیز دارند. از طرفی، این داده‌ها توسط افراد مختلفی با سطح دانش گوناگون که ممکن است سطح کارشناسی آن‌ها در ارتباط با علوم داده‌های مکانی ناچیز بوده باشد، تولید و منتشر می‌شود. بنابراین، تبعیت و یا اجبار این تولیدکنندگان داوطلب در تولید فراداده‌های مبتنی بر استاندارد، عملاً امکان­پذیر نبوده و هر اطلاعات توصیفی جمع‌آوری‌شده توسط این دسته از کاربران، صرفاً باید اطلاعات توصیفی قلمداد شود و نمی‌توان عنوان فراداده برای آن‌ها در نظر گرفت.

بنابراین به‌طورکلی، داده‌های تولیدشده در پورتال مکانی با روش‌های جمع‌سپاری، می‌تواند به‌عنوان یک قوه کمکی در کنار داده‌های رسمی SDI قرارگرفته و در کاربردهای مختلف، در جایگاه خود، نقش ویژه‌ای در کمک به کاربران و تصمیم سازان جامعه داشته باشند.

 

 

 

[1] Stakeholder

[2] Admin