فصل دوم

فن­آوری جمع­سپاری و VGI

  

 

رئوس مطالب  فصل دوم؛ فن­آوری جمع‌سپاری و VGI؛ تعاریف تا اجرا

• مقدمه
• روش‌های مختلف تولید داده‌های مکانی
• تولید داده‌های مکانی با به‌کارگیری داده‌های مردم‌گستر
• فن­آوری Web 2.0
• داده‌های مردم‌گستر در حوزه علوم مکانی، [1]VGI
• انواع کاربران داوطلب تولید داده مکانی
• مدل‌سازی و معماری شبکه مرکز هماهنگی داده‌های مکانی
• مدل‌سازی و معماری شبکه مرکز هماهنگی داده‌های مکانی با تجهیز به تولید محتوی بروش VGI
• استفاده از داده‌های مردم‌گستر در غنی‌سازی مخازن پورتال مکانی سازمان نقشه‌برداری کشور

 

 

 

فن­آوری جمع‌سپاری و کاربرد آن در شبکه مرکز هماهنگی داده‌های مکانی

 

مقدمه

جمع‌سپاری یا انبوه سپاری یکی از گونه‌های برون‌سپاری می‌باشد. برون‌سپاری به معنای کاربردی و اجرایی کردن خرد جمعی برای به‌کارگیری دانش و تولید محتوا توسط جمعی از کاربران برخط برای کسب نتایج سودآور می‌باشد. Crowdfunding  به معنای استفاده از توان مالی جمعی و Crowdsourcing به معنای استفاده از دانش جمعی است.

پلتفرم ویکی‌پدیا ازجمله نمونه‌های بارز مدل فعالیتی جمع‌سپاری می‌باشد. اولین نمونه انجام جمع‌سپاری، تدوین لغتنامه آکسفورد بوده است. در آن زمان (قرن 19) طی درخواستی عمومی از داوطلبان خواسته شد تا هر کلمه انگلیسی را که می‌دانند به همراه معنی و مثال برای موسسه جمع‌آوری‌کننده ارسال کنند. پس‌ازاین اعلان و طی ۷۰ سال، بیش از 6 میلیون پاسخ برای موسسه ارسال‌شده که نتیجه آن لغتنامه آکسفورد است. ابعاد استفاده از جمع‌سپاری منحصر به حوزه‌های خاصی همچون ویکپیدیا و فعالیت‌های مالی نمی‌باشد، بلکه ازجمله حوزه‌های مدنظر جوامع امروزی حوزه به‌کارگیری این فن‌آوری در علوم داده‌های مکانی نیز می‌باشد.

 

روش‌های مختلف تولید داده‌های مکانی

در جوامع امروزه، سامانه‌های اطلاعات مکانی به‌عنوان یکی از ابزارهای پرکاربرد در امور مختلف اجرایی و تصمیم­سازی همچون مدیریت بحران، مدیریت محیط‌زیست، طرح‌های توسعه منطقه‌ای و شهری، طرح‌های کلان زیرساختی کشوری و غیره در راستای رسیدن به توسعه پایدار جامعه استفاده می‌شود. به‌کارگیری هر سیستم اطلاعاتی با هر هدف­گذاری نیازمند داشتن داده­های اولیه به‌عنوان ورودی­های سیستم  و سوخت موتور سیستم می‌باشد.

سامانه‌های اطلاعات مکانی نیز پس از فازهای اولیه طراحی و پیاده­سازی، به‌منظور اجرا و کارکرد نهایی، نیازمند داده­های مکانی معتبر و استاندارد به‌عنوان ورودی­های سیستم بوده که این داده­ها در بسترهای سامانه­های مکانی مورد مدیریت، تجزیه و تحلیل­های مختلف قرارگرفته و بنا به نیاز کاربران مختلف، تبدیل به خروجی­های مورد انتظار می‌شوند.

روش‌های مختلفی برای تولید و جمع‌آوری داده‌های مکانی وجود دارد که این روش‌ها عبارت‌اند از:

• نقشه‌برداری زمینی
• نقشه‌برداری هوایی و تهیه داده مکانی با استفاده از عکس‌های آنالوگ و یا تصاویر رقومی
• تصاویر رقومی ماهواره‌ای
• لیدار
• لیزر اسکنر و …

تمامی روش‌های فوق برای تهیه داده‌های مکانی معایب و مزایای مختص به خود را دارند، بحثی که در دنیای امروزه مطرح است، تغییرات مداوم دنیای اطراف و به­تبع آن در هر کاربردی نیاز به داده مکانی بهنگام شده در سامانه‌های توسعه‌یافته از ملزومات زندگی رو به رشد کنونی می‌باشد. بنابراین، نیاز به تولید و جمع­آوری داده‌های مکانی بیشتر و بهنگام با روش‌های نوین از مباحث مطرح در علوم داده‌های مکانی می‌باشد.

تولید داده‌های مکانی با به‌کارگیری داده‌های مردم‌گستر[2]

در طی دهه‌های گذشته، داده‌های مکانی بسیار زیادی در دسترس کاربران قرارگرفته که متولی تولید آن‌ها، سازمان‌های دولتی بوده‌اند که با صرف هزینه و زمان داده‌ها را تولید و در اختیار سایر کاربران و صنایع قرار داده‌اند. اما با توجه به پیشرفت فنّاوری و نیاز رو به رشد جوامع بشری به داده‌های بیشتر، این حجم پاسخگو نبوده و نیاز به راه‌کارهای مشارکتی تولید داده در مهروموم‌های اخیر بیش‌ازپیش محسوس بوده است. به‌عنوان مثال، موتورهای سامانه‌های داده‌های مکانی (Google Earth, Bing Maps, ArcGIS, gobs of LBS apps و غیره) بشدت نیازمند تغذیه با داده هستند. لذا، با توجه به موارد مطرح‌شده، نیاز به تأمین داده‌های مکانی بیشتر و بروزتر در کاربردهای فنّاوری‌ای جدید، کارشناسان فن را به سمت روش‌های اخذ داده‌های مکانی فراتر از روش‌های مرسوم سوق داده است. راه‌کارهایی که کاربران را در تولید داده در بستر شبکه مشارکت داده و از این رویکرد برای تولید داده‌های بیشتر استفاده گردد.

فن­آوری Web 2.0

همانطور که در فصل اول به تفصیل تشریح گردید، ظهور فن­آوری Web 2.0 تحول عظیمی در دنیای مديريت و برنامه‌ریزی ايجاد کرد. با استفاده از Web 2.0، می‌توان قابلیت‌های افزایش‌یافته‌ای را برای کاربران و شبکه‌های مختلف اجتماعی در ساخت و شکل‌دهی فضای مجازی تعریف نمود. اين فناوری به تعداد زيادی از مردم اجازه مشارکت هم‌زمان در تبادل اطلاعات را میدهد. در Web 2.0، کاربران قادرند خود به ایجاد و خلق محتوا اقدام نمایند، آن را ساماندهی و تنظیم کنند، دیگران را در اطّلاعات و داشته‌های خود شریک و سهیم سازند، یا به انتقاد و تغییر بپردازند.

بنابراین با پیشرفت فنّاوری در دهه اول هزاره سوم به‌خصوص در زمینه‌های وب  Web 2.0  و دستگاه‌های تعیین موقعیت همراه و هم‌زمان با آن، رشد روزافزون نیاز مصرف‌کنندگان عادي به اطلاعات مکاني باعث به وجود آمدن نوع جديدي از اطلاعات مکاني شد که در آن مصرف‌کنندگان، خود به تولید اطلاعات مکاني پرداخته و از مصرف‌کننده صِرف به تولیدکننده- مصرف‌کننده تبديل شدند

با به‌کارگیری فن­آوری جمع‌سپاری می‌توان در کمترین زمان ممکن به حجم بالایی از اطلاعات جمع‌آوری‌شده توسط خود کاربران دست‌یافت. این روش با جلب مشارکت کاربران سیستم، به منابع بزرگی از داده دسترسی خواهد داشت که این داده‌های جمع‌آوری و تولیدشده دارای مزایا و درعین‌حال معایبی نیز هستند که در ادامه به آن‌ها پرداخته خواهد شد.

داده‌های مردم‌گستر در حوزه علوم مکانی، [3]VGI

در حوزه داده‌های مکانی نیز می‌توان از فن‌آوری جمع‌آوری در تأمین داده با به‌کارگیری مشارکت کاربران مختلف استفاده نمود، حالت اختصاصی این فن‌آوری در این حوزه فن‌آوری VGI می‌باشد. در چنین فضایی محتوای مکانی توسط کاربران تولید می‌شود، ازجمله نمونه‌های مکانی Web 2.0 در طرح [4]OSM دیده می‌شود که با استفاده از اطلاعات GPS کاربران و الگوهای رقومی خیابان‌ها، نقشه‌های خیابان‌ها و معابر سرتاسر جهان را تهیه می‌نماید. به رویکردی که به کاربران داوطلب شبکه مجوز تولید و جمع‌آوری محتوای مکانی و بارگذاری آن در سامانه داده می‌شود، رویکرد اطلاعات مکانی داوطلبانه گفته می‌شود.

فن‌آوری VGI در تغذیه داده‌های ورودی سامانه‌های GIS در دنیای امروزه، جایگاه ویژه‌ای پیداکرده است. همان‌طور که پیش­تر اشاره شد، از VGI به‌طور گسترده در غنی کردن داده‌های OSM و  WikiMapiaتاکنون بسیار استفاده‌شده است. در OpenStreetMap، یک نقشه پایه به‌صورت پیش‌فرض وجود داشته که کاربران مختلف از سراسر جهان تاکنون، به این نقشه پایه اطلاعات خود را افزوده‌اند و بر ارزش اطلاعاتی آن روزبه‌روز افزوده‌اند.

بنابراین با استفاده از روش جمع‌سپاری، داده‌های مکانی توسط کاربران مختلف جمع‌آوری و تولیدشده و در اختیار سایر کاربران قرار می‌گیرد. ازجمله کاربردهای VGI می‌توان به کاربردهای مختلفی همچون مدیریت بهینه بحران، مدیریت منابع و محیط‌زیست با مشارکت گروهی کاربران در تولید و اخذ داده­های مکانی اشاره نمود.

 

 

 

[1] Volunteer Geographic Information

[2] Crowd-Sourcing

[3] Volunteer Geographic Information

[4] Open Street Map